علی اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین الملل در گفت وگوی تفصیلی با شبکه قطری الجزیره که بخشی از آن عصر امروز (یکشنبه) منتشر شده بود تاکید کرد: در طول تاریخ اسلام هیچ گاه بین ایران و عرب‌های عربستان نزاع جدی صورت نگرفت و وجود شهر‌های مقدس مکه و مدینه در حجاز، عاملی بسیار مهم در تلاش دو کشور برای حفظ امنیت این مکان‌های بسیار مقدس بود. مکان‌های مقدس اسلامی مکه و مدینه مورد احترام و رجوع مسلمانان است و ارتباط مستمر آن‌ها با این دو شهر مقدس عامل اصلی حفظ روابط برادرانه به خصوص حجاز و ایرانیان که محور اصلی و ستون استوار اسلام می‌باشند بوده است. زمانی از حدود کمتر از یک قرن پیش که انگلیسی‌ها به داخل جزیرة العرب نفوذ کردند، نفاق را بین عرب‌های حجاز و ایرانی‌ها ایجاد و موجب شدند همزیستی بین حجاز و ایران با چالش مواجه شود، در حالی که در طول تاریخ مشترک دو کشور همانطور که در موارد فوق اشاره شد همواره بین دو طرف یعنی ایران و ساکنین جزیرة العرب صلح و همزیسیتی وجود داشته است.
وی گفت: بعد از انقلاب اسلامی ایران تحریکات آمریکا و انگلیس در جزیرة العرب علیه ایران شدت یافت و روابط دو کشور با مشکلاتی روبرو گردید، هر چند باتلاش دو طرف به تدریج همکاری و تعاملات فیمابین در حال افزایش می‌باشد و در دوره‌های مختلفی نیز این شرایط در جهت توسعه و همکاری دنبال می‌شده است. قرائن حاکی از آن است که این بهبود روابط ان شاءالله پایدار و مستمر خواهد بود. سفارت خانه‌ها بازگشایی گردید و رفت و آمد‌ها در سطوح مختلف از سر گرفته شده است. بدون تردید ایران و عربستان دو کشور مهم در منطقه هستند و قهر و آشتی دو کشور در کل منطقه تاثیر گذار خواهد بود. ضمن آن که ایران و عربستان دو قطب تاثیرگذار در منطقه راهبردی و حساس خلیج فارس نیز می‌باشند که هر کدام به نوبه خود در تحولات منطقه نقش چشمگیری دارند. از سوی دیگر شاهد این هستیم که با انجام توافق میان ایران و عربستان یک موج مثبت در منطقه ایجاد شده و روابط بین کشور‌های حوزه خلیج فارس و منطقه به سمت ثبات و آرامش بیشتری هدایت شده است. ایران و عربستان به عنوان دو قدرت بزرگ منطقه‌ای و بین المللی می‌توانند معادلات منطقه و جهان را در جهتی هدایت کنند که منافع کشور‌های مسلمان بیش از پیش تامین گردد. در شرایطی که هم اکنون شاهد تحولات جدی در صحنه بین الملل به خصوص در غرب آسیا (منطقه خاورمیانه) هستیم و توازن و معادلات امروز در حال تغییر می‌باشد، مصالح کشور‌ها اقتضا می‌کند که از این فرصت در جهت رفع مشکلات استفاده کرده و محیط جدیدی بر اساس منافع و مصالح کشور‌های منطقه ایجاد نمود. مصلحت کشور‌های منطقه این است که با یکدیگر تعامل داشته و در مقابل دشمن مشترک یعنی صهیونیست‌ها متحد باشند. تغییر مشی و مواضع عربستان نسبت به صهیونیست‌ها و حامیان آن‌ها موجب شده که فضای کشور‌های همسو با ریاض نیز به تبع آن کشور تغییر کند و عملا طرح‌های سازش کارانه نظیر طرح ابراهیم تضعیف شود. یکی از علل تغییر رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به عربستان همین واقع بین‌تر شدن مواضع آن کشور علیه صهیونیست‌ها است. امیدواریم که این از سرگیری روابط بین دو کشور به نفع کشور‌های منطقه و پایدار‌تر شدن صلح و ثبات در میان کشور‌های مسلمان و کل جهان گردد.
ولایتی در پاسخ به این سوال که پیشرفت در روابط ترکیه و سوریه برای سوریه مهم است. به نظر شما این پیشرفت واقعی است؟ گفت: امیدواریم که چنین باشد و مشکلات موجود بین سوریه و ترکیه هرچه زودتر به نفع دو کشور و تقویت صلح و امنیت منطقه حل و فصل گردد.
مشکل اصلی بین سوریه و ترکیه ناشی از اقدامات ترکیه علیه سوریه است. ترکیه باید بداند که با اشغال خاک سوریه نمی‌تواند خواسته‌ها و اهداف غیر قابل قبول خود علیه سوریه را محقق سازد و توسعه طلبی یک کشور علیه کشور دیگر محقق نمی‌شود؛ لذا جمهوری اسلامی ایران با این اقدامات مخالفت دارد و بسیار امیدواریم که اصل حاکم بر روابط کشور‌های منطقه بر اساس حسن همجواری دنبال شود.
مشاور مقام معظم رهبری در خصوص روابط ایران و روسیه نیز خاطرنشان کرد: بعد از انقلاب اسلامی روابط دو کشور رو به پیشرفت رفت و اکنون تبدیل به روابط استراتژیک شده است و شاهدیم که به صورت چشم گیری دو کشور همکاری‌های خود را توسعه داده اند. آنچه مسلم است به تدریج نوعی روابط استراتژیک سه جانبه میان ایران، روسیه و چین در حال شکل گیری است که این مهم در سیاست خارجی سه کشور بی سابقه است. عضویت سه کشور در پیمان شانگ‌های بسیار تعیین کننده و تاثیر گذار در موازنه و همبستگی‌های راهبردی شده است. مانور مشترک نظامی سه کشور به نوعی در دفاع از امنیت آن‌ها در برابر پیمان جدید اوکوس Aukus می‌باشد. این آرایش جدید نیرو‌های دو طرف یعنی از یک سو آمریکا، انگلیس و استرالیا و در مقابل ایران، روسیه و چین تعیین کننده آینده موازنه دفاعی در آسیا و اقیانوسیه می‌باشد.
وی افزود: در حال حاضر ایران و روسیه به عنوان شرکای اقتصادی یکدیگر عمل میکنند. در واقع دو کشور شریک راهبردی یکدیگر هستند (نه متحد راهبردی)، زیرا هر دو کشور تحت تحریم امریکا و دیگر کشور‌های غربی هستند. علاوه بر این، سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه ایران و روسیه موجب شده که دو کشور همکاری‌های خود در زمینه‌های مختلف سیاسی، نظامی و اقتصادی را گسترش دهند. روسیه از توسعه روابط با ایران به ویژه در برابر آمریکا و غرب استقبال می‌کند متقابلا، رویکرد نگاه به شرق یکی از پایه‌های اصلی قدرت جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با آمریکا و ناتو است. این رویکرد که در دولت سیزدهم با جدیت دنبال می‌شود، عزم روسیه را برای توسعه و تحکیم روابط با ایران تحکیم بخشیده است. روسیه جنگ ترکیبی امریکا و ناتو علیه ایران و تضعیف جمهوری اسلامی ایران را تهدیدی علیه امنیت و منافع ملی خود می‌داند. اگرچه ممکن است در برخی مسائل با روسیه اختلاف نظر داشته باشیم، ولی این اختلافات لطمه‌ای به اساس روابط دو کشور به عنوان دو شریک راهبردی نخواهد زد. روابط ایران و روسیه از زمان همکاری دو کشور در سوریه عمق بیشتری پیدا کرده است و از آن زمان تا به امروز به خصوص با مشارکت در سازمان‌های مهم منطقه‌ای و بین المللی همچون سازمان همکاری شانگ‌های دامنه همکاری‌ها میان کشور‌های مهم منطقه و نیز با چین در قبال آسیای غربی، قفقاز جنوبی و منطقه اورآسیا و نیز دیگرمناطق مهم جهان روز به روز گسترده‌تر و عمیق‌تر شده است. البته ما بخش مهمی از این نوع روابط دوستانه و راهبردی را مدیون تلاش‌های سردار شهید حاج قاسم سلیمانی می‌دانیم.
علی اکبر ولایتی درخصوص روابط ایران با جمهوری آذربایجان گفت: ما با ملت آذربایجان هیچ مشکلی نداریم و کاملا نسبت به یکدیگر احساس خویشاوندی داریم. کمتر دو ملتی وجود دارد که این همه مشترکات داشته باشند و امیدواریم که مسئولین آن کشور عمق روابط برادرانه و مشترکات دو طرف را درک کنند و بدانند که ایران هیچ گاه تحمیل تشنج در روابط دو کشور همسایه و برادر را نمی‌پذیرد.
وی درمورد روابط تهران و قاهره نیز تاکید کرد: از سر گیری روابط ایران و مصر از نظر منطقه‌ای و سیاسی بسیار اهمیت دارد و با وجود توافق با عربستان و از سر گیری روابط با این کشور میتواند باعث شکل گیری نظمی نوین در منطقه و مناسبات بین المللی گردد. همانطور که روابط ایران و عربستان به عنوان دو کشور قدرتمند منطقه می‌تواند در نظام بین الملل تاثیرات زیادی داشته باشد روابط ایران و مصر نیز قطعا در توازن منطقه‌ای و ایجاد یک قطب جدید در خاورمیانه و جهان قابل توجه خواهد بود. ایران و مصر از لحاظ استراتژیکی و ژئوپلیتکی ویژگی‌های بی نظیری در جهان دارند که می‌توانند با استفاده از این موقعیت‌ها در ارتقا سطح ثبات و امنیت منطقه نقش ویژه‌ای را ایفا کنند. نمونه آن کنترل بر دو تنگه استراتژیک جهان است که تعاملات دو کشور را می‌تواند در حد وسیعی افزایش دهد. همکاری و تبادل دو کشور به ویژه در زمینه‌های فکری و فرهنگی می‌تواندروابط جهان اسلام را نیز تقویت نماید. به صورت اولیه مشکلی در توسعه روابط فی‌مابین وجود ندارد و پیوند‌های ریشه دار و عمیق دو کشور عامل موثری در این زمینه است.